W dniach 21-23.05.2025 r. w Górach Sowich w Sudetach odbyła się Konferencja terenowa “Krystaliczne podłoże i karbońskie baseny sedymentacyjne w masywie Gór Sowich”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Oddział Wrocławski Polskiego Towarzystwa Geologicznego (OW PTGeol), Oddział Dolnośląski Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB (PIG-PIB) oraz Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, Ośrodek Badawczy we Wrocławiu (ING PAN). W skład Komitetu Organizacyjnego weszli dr Aleksander Kowalski (PIG-PIB; Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego), prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz (ING PAN), dr hab. Mirosław Jastrzębski (ING PAN), mgr Magdalena Furca (PIG-PIB) oraz dr Marta Adamuszek (PIG-PIB). Celem organizatorów Konferencji było przeprowadzenie 3 sesji terenowych poświęconych ewolucji skał krystalicznych masywu sowiogórskiego oraz karbońskiej pokrywie osadowej tego masywu. Obrady konferencji, na które składały się również wieczorne sesje referatowe, odbywały się w samym sercu Gór Sowich – w zabytkowym budynku Karczmy Bełty w miejscowości Glinno, położonej w rowie tektonicznym Glinna. W konferencji wzięło udział łącznie 30 naukowców z różnych instytucji, w tym z Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB (Warszawa oraz z Oddziału Dolnośląskiego we Wrocławiu), Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego (ING UWr), Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego (IGiRR UWr), Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk (ING PAN), Instytutu Geologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (IG UAM) oraz Mineral Polska.
Pierwsza sesja terenowa w dniu 22.05.2025 r. była poświęcona skałom krystalicznym masywu sowiogórskiego i została przeprowadzona przez Andrzeja Żelaźniewicza i Mirosława Jastrzębskiego (ING PAN). Pierwsze z prezentowanych stanowisk było zlokalizowane w Walimiu, w pobliżu wejścia do słynnej podziemnej fabryki poniemieckiego kompleksu Riese, przy pomniku ofiar zbrodni hitlerowskich. Przy skałkach zbudowanych z gnejsów łuseczkowych i smużystych, migmatytów i granitów, zostały omówione historia deformacji, następstwo struktur tektonicznych i ich charakterystyczne cechy. Andrzej Żelaźniewicz przedstawił również zagadnienia związane z różnymi etapami deformacji skał metamorficznych masywu. Mirosław Jastrzębski zaprezentował wyniki najnowszych datowań skał masywu sowiogórskiego. Niewątpliwym urozmaiceniem tej części konferencji było zwiedzanie podziemnych wyrobisk Sztolni Walimskich powstałych w czasie II wojny światowej.
Kolejne stanowiska, w których prezentowano zagadnienia związane z ewolucją skał metamorficznych, były położone w Zagórzu Śląskim, na brzegu malowniczego Jeziora Bystrzyckiego. Zbiornik ten powstawał w latach 1911–1914 na rzece Bystrzycy, jako element ówczesnej osłony przeciwpowodziowej Dolnego Śląska. Uczestnicy konferencji odwiedzili znane odsłonięcia granulitów, gdzie została omówiona ich pozycja strukturalna, zaprezentowane zostały również przecinające je żyły pegmatytowe, ich wiek i warunki powstania.
Ostatnie stanowisko tej sesji terenowej było położone w miejscowości Potoczek, przy pętli szosy z Rościszowa do Walimia. W grupie malowniczych skałek, Andrzej Żelaźniewicz omówił warunki powstania gnejsów warstewkowych i smużystych oraz występujących w nich struktur deformacyjnych. Omówione zostały również procesy prowadzące do powstania diateksytów.
Intensywną sesje terenową zwieńczyła wieczorna sesja referatowa. W trakcie sesji zostały wygłoszone referaty dotyczące zagadnień związanych z geologią Sudetów i nie tylko.
Referaty wygłosili:
- dr Stanisław Madej (ING UWr): Zapis deformacji w gnejsach henrykowskich (masyw Strzelina)
- mgr inż. Grzegorz Pacanowski (PIG-PIB): Metody geofizyczne, jako przydatne narzędzia stosowane w kartografii geologicznej
- mgr Marta Tomaszczyk (PIG-PIB): Modelowanie budowy geologicznej basenów sedymentacyjnych Polski – karbon w obrazie sejsmicznym
Zaprezentowane zostały również postery
- prof. dr hab. Dariusz Krzyszkowski wraz z zespołem (IGiRR, Uniwersytet Wrocławski): Terasy doliny Bystrzycy i ich deformacja, środkowe Przedgórze Sudetów, SW Polska
- mgr Piotr Bubel (PIG-PIB) wraz z zespołem: Nowe dane kartograficzne z północno-zachodniej części metamorfiku kłodzkiego (obszar arkusza Szalejów Górny Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów)
Sesja terenowa, która odbyła się w drugim dniu Konferencji, 22.05.2025 r., była poświęcona karbońskiej pokrywie osadowej masywu sowiogórskiego, a także skałom uskokowym występującym na pograniczu tego masywu i jednostki bardzkiej. Pierwsze stanowisko prezentowane w tym dniu sesji było zlokalizowane w Walimiu, w przekopie nieczynnej linii kolejowej. W odsłonięciu zlepieńców gnejsowych kulmu sowiogórskiego zaliczanych karbonu dolnego (missisipu), Aleksander Kowalski zaprezentował osady proksymalnych stożków aluwialnych i omówił procesy sedymentacji we wczesnokarbońskich rowach tektonicznych masywu sowiogórskiego.
Kolejne stanowisko było zlokalizowane w Sokolcu, w dolinie Czarnego Potoku. Na przykładzie odsłaniających się tam piaskowców i mułowców missisipu, Aleksander Kowalski omówił paleogeografię i procesy sedymentacji w strefie przybrzeżnej wczesnokarbońskiego morza (formacja z Sokolca; missisip, wizen górny-namur). W kolejnym stanowisku zlokalizowanym w pobliżu siedziby Nadleśnictwa Jugów, odbyła się dyskusja na temat tektoniki utworów morskich „kulmu sowiogórskiego”.
Ostatnie stanowisko prezentowane w czasie drugiego dnia konferencji było zlokalizowane w strefie granicznej pomiędzy masywem sowiogórskim a jednostką bardzką, na stokach góry Oboźna. Andrzej Żelaźniewicz przedstawił tam zagadnienia związane z formowaniem się środkowowizeńskich brekcji tektonicznych i osadowych.
Nie był to koniec drugiego dnia konferencji. Podobnie jak w dniu poprzednim odbyła się wieczorna sesja referatowa. Referaty wygłosili:
- dr Jolanta Muszer, dr hab. Anna Górecka-Nowak (ING UWr): Karbon w Górach Sowich w świetle nowych badań biostratygraficznych
- dr Adrianna Maćko, dr Aleksander Kowalski, dr Bogusław Przybylski, mgr Paweł Derkowski (PIG-PIB): Nowe odkrycie redeponowanych skrzemieniałych pni drzew z pensylwanu w Sudetach, SW Polska
- mgr Joanna Brytan wraz z zespołem (PIG-PIB): Szczegółowa Mapa Geologiczna Sudetów w skali 1:25 000 – wyzwania i perspektywy II edycji.
W trzecim, ostatnim dniu konferencji, uczestnicy udali się do miejscowości Kamionki, gdzie Aleksander Kowalski omówił etapy powstania rowów tektonicznych masywu sowiogórskiego oraz procesy sedymentacji utworów morskich „kulmu sowiogórskiego”.
Organizatorzy wyrażają nadzieję, że zorganizowana przez nas konferencja terenowa spełniła Państwa oczekiwania i była okazją do wielu dyskusji i wymiany poglądów i doświadczeń.
Zachęcamy do zapoznania się z materiałami konferencji terenowej:
Tekst: Aleksander Kowalski
Zdjęcia: Magdalena Furca
